Khái niệm Dark Patterns
Trên thế giới, khái niệm Dark Patterns (mẫu thiết kế đen) ngày càng được nhắc đến nhiều trong lĩnh vực thiết kế website và ứng dụng. Đây là cách mà một số website cố tình tạo giao diện để dẫn dắt, thậm chí là “dụ” người dùng thực hiện những hành động có lợi cho doanh nghiệp nhưng lại bất lợi cho chính họ.
Chẳng hạn, khi bạn muốn hủy đăng ký một dịch vụ, nút “Hủy” lại được giấu rất sâu trong nhiều lớp menu, trong khi nút “Gia hạn ngay” thì hiện ngay trước mắt. Hoặc khi đồng ý cookie, nút “Chấp nhận tất cả” to đùng và sáng rõ, còn nút “Từ chối” thì bé tí và khó tìm.
Điều này cho thấy, không phải lúc nào thiết kế cũng hướng đến người dùng. Với Giải Pháp Pro, chúng tôi tin rằng, một website bền vững phải dựa trên sự minh bạch và tôn trọng người dùng, thay vì đặt bẫy để trục lợi.
Các ví dụ phổ biến về Dark Patterns
Dark Patterns xuất hiện ở nhiều dạng khác nhau, trong đó phổ biến nhất là:
- Ẩn chức năng quan trọng: Người dùng muốn hủy tài khoản hay dừng dịch vụ phải qua 5–6 bước mới tới được lựa chọn cuối cùng.
- Thiên lệch nút bấm: Các lựa chọn có lợi cho doanh nghiệp (như “Chấp nhận”, “Nâng cấp gói”) được làm nổi bật, trong khi nút “Thoát” hoặc “Từ chối” bị làm mờ hoặc đặt ở vị trí khó nhìn thấy.
- Đánh lạc hướng bằng màu sắc và bố cục: Nhiều website sử dụng màu sắc tương đồng hoặc sắp đặt nút bấm ở vị trí bất ngờ để khiến người dùng dễ bấm nhầm.
- Ép buộc đăng ký: Nhiều dịch vụ quảng cáo dùng thử miễn phí nhưng yêu cầu nhập thẻ tín dụng, sau đó việc hủy lại rất khó khăn.
Những cách làm này không chỉ gây khó chịu mà còn tạo ra sự bất cân bằng trong trải nghiệm người dùng.
Hệ quả đối với người dùng và doanh nghiệp
Về phía người dùng, Dark Patterns khiến họ cảm thấy mất niềm tin, bực bội và có cảm giác bị lừa. Một khi niềm tin mất đi, khách hàng sẽ ít khi quay lại, thậm chí còn chia sẻ trải nghiệm xấu cho người khác.
Về phía doanh nghiệp, Dark Patterns có thể mang lại lợi ích ngắn hạn như tăng số lượt đăng ký hoặc doanh thu tức thời. Nhưng về dài hạn, đây là con dao hai lưỡi. Người dùng rời bỏ, thương hiệu bị gắn mác “không minh bạch”, uy tín sụt giảm. Thậm chí, nhiều quốc gia như Mỹ hay Liên minh châu Âu đang ban hành luật để siết chặt và xử phạt những doanh nghiệp áp dụng Dark Patterns.
Giải pháp thay thế: Thiết kế minh bạch & UX công bằng
Thay vì “dụ” khách hàng, giải pháp tốt hơn là thiết kế minh bạch và UX công bằng. Điều này có nghĩa là:
- Các lựa chọn quan trọng phải được đặt rõ ràng, dễ thao tác.
- Các nút đồng ý hay từ chối cần có sự cân bằng về kích thước, màu sắc.
- Các quy trình như đăng ký hay hủy dịch vụ phải đơn giản, không giấu giếm.
Khi người dùng cảm thấy được tôn trọng, họ sẽ ở lại lâu hơn, tin tưởng hơn và sẵn sàng chi tiền cho sản phẩm, dịch vụ. Đây mới là con đường bền vững để doanh nghiệp phát triển.
